Τα «κόκκινα δάνεια» θα φέρουν bail in;
Σίγουρα σας έχει περάσει απ’ το μυαλό. Σίγουρα θα έχετε αναρωτηθεί πού μπορεί να οδηγήσει το συνεχές κοκκίνισμα των δανείων. Σίγουρα θα έχετε σκεφτεί πως το επόμενο στρες τεστ θα κρίνει τις ελληνικές τράπεζες ξανά ανεπαρκώς κεφαλαιοποιημένες, και πως το κούρεμα καταθέσεων θα είναι πια μονόδρομος, εφόσον η Ελλάδα θα έχει βγει από την προστασία των ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών προγραμμάτων. Και φυσικά δεν έχετε άδικο αν ανησυχείτε. Όσο η οικονομία παραμένει σε διαβρωτική στασιμότητα, τόσο θα αυξάνονται εκείνοι που δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν σε οφειλές ανειλημμένες στα χρόνια των παχέων αγελάδων.
Πολλά ακούμε κατά καιρούς για την κεφαλαιακή επάρκεια του τραπεζικού συστήματος. Ήδη από το 2008 η οικοδομική δραστηριότητα, η κινητήριος δύναμη του ΑΕΠ, εμφάνιζε σημάδια κορεσμού, καθώς η συνεχής άνοδος των τιμών των ακινήτων ήταν πλέον σε ορατή απόκλιση από την ονομαστική αύξηση των εισοδημάτων. Οι δημόσιες δαπάνες του 2009 δεν βελτίωσαν την κατάσταση. Η βαριά ύφεση ήταν πλέον γεγονός , και με τη σειρά της-από κοινού με την υπερφορολόγηση-προκάλεσε την κατακρήμνιση των τιμών για ακίνητα και μετοχές, την σταδιακή απώλεια άνω του 50% των τραπεζικών καταθέσεων, και την εκτίναξη των ληξιπροθέσμων οφειλών από φόρους και εισφορές. Το κούρεμα των ομολόγων ήταν το κερασάκι στην τούρτα.
Οι τράπεζες βρίσκονται έκτοτε στην εντατική , με λιγοστά διαθέσιμα μετρητά, και με επισφαλείς απαιτήσεις ύψους άνω των 100 δις επί συνόλου περίπου 220, οι οποίες όμως είναι πλέον ελάχιστα εξασφαλισμένες. Δεν είναι απλώς η θεαματική απαξίωση των πιο συνηθισμένων ενέχυρων, ακινήτων και μετοχών, που ευθύνεται για αυτή την ανασφάλεια, μα και η ασήμαντη εμπορευσιμότητα όλων αυτών των αξιών. Την πραγματική δραματική εικόνα αποκρύβουν νομότυπα οι διοικήσεις των ομίλων, αξιοποιώντας κεφάλαια του ΤΧΣ και του ELA, ή προβαίνοντας σε αλλεπάλληλες ρυθμίσεις για τα μάτια των εποπτικών αρχών. Η συνέχιση όμως αυτής της παρελκυστικής τακτικής δεν προσφέρει τίποτε καλό στην εθνική οικονομία.
Από δίπλα έρχεται και η γάγγραινα των οφειλών στο Δημόσιο. Αυτές υπερβαίνουν τα 90 δις, αυξανόμενες κάθε μήνα λόγω της ξεροκέφαλης στάσης του κράτους, το οποίο υπερφορολογεί τους συνεπείς, έως ότου καταστούν ασυνεπείς. Τα δυο προβλήματα χρεών δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν ξεχωριστά, καθώς ευθύνονται από κοινού για τον εξοβελισμό δεκάδων χιλιάδων επιχειρηματιών και νοικοκύρηδων από την πραγματική οικονομία. Ακόμη κι αν διέθεταν κεφάλαια οι τράπεζες (που ίσως τα βρουν χάρη στο QE και στην ΕΤΕπ) οι θεωρούμενοι ως φερέγγυοι έλληνες είναι κατά βάσιν ή υπερήλικες ή ΔΥ.Η… τελική λύση δεν θα είναι εύκολη, και ίσως θα απαιτηθεί η δημιουργία ενός φορέα στρατηγικής διαχείρισης των κυριότερων διασφαλισμένων οφειλών, πιθανότατα υπό τον έλεγχο του Υπερταμείου (υπάρχει και σχετική πρόβλεψη)
Κάποιοι θα αναρωτηθούν γιατί δεν έχουν ήδη αναληφθεί πρωτοβουλίες, εφόσον η κατάσταση πιέζει. Η απάντηση είναι πως η συνολική λύση δεν είναι καθόλου απλή, και κοστίζει. Κόστος οικονομικό, καθώς θα απολέσουν πρόσθετα κεφάλαια μέτοχοι και ομολογιούχοι, όπως και επειδή θα υπάρξει κίνδυνος μαζικής αθέτησης οφειλών. Κόστος αναπτυξιακό, καθώς η κεφαλαιοποίηση απαιτητών δανείων θα σπρώξει εθνικούς κολοσσούς στα χέρια σκιωδών ξένων επενδυτών. Κόστος γοήτρου, καθώς μια παράπλευρη απώλεια θα είναι και η οριστική εκποίηση των εναπομεινασών ξένων θυγατρικών των τραπεζών μας. Κόστη, που αργά ή γρήγορα θα πρέπει να αναληφθούν, καθώς η αδράνεια εγγυάται την καταστροφή. Μόνο η ταχεία δράση μπορεί να μας προστατεύσει από τον όλεθρο ενός κουρέματος καταθέσεων.
Κι έτσι φτάνουμε στην ιδεώδη μέθοδο αντιμετώπισης της νόσου. Η χείριστη προσέγγιση είναι της κυβέρνησης, για τρεις κυρίως λόγους. Πρώτος είναι πως αφήνει έξω εταιρίες που δεν εμφάνισαν κέρδη τα τελευταία τρία χρόνια, οπτική ιδιαίτερα κοντόφθαλμη. Δεύτερος είναι πως η όλη προβλεπόμενη διαδικασία έιναι τόσο χρονοβόρα και κοστοβόρα, ώστε να καθίσταται αβάστακτη για τους μικρούς της αγοράς, όπως και για τους ιδιώτες με στεγαστικά και καταναλωτικά δάνεια. Τρίτος είναι πως δεν αφορά τις απαιτήσεις του Δημοσίου Ελκυστική εμφανίζεται η θέση του ΠΑΣΟΚ, για κοινωνικοποίηση των οφειλών και για ενσωμάτωση τους στο εθνικό χρέος. Εδώ πάλι αντιμετωπίζουμε δυο κίνδυνους. Ένας είναι να συμβεί μαζική αθέτηση υποχωρήσεων από εκείνους τους οφειλέτες που ήταν εντάξει, παρά τις δυσκολίες. Ο δεύτερος είναι να εγκλωβιστούν σε μια ατέρμονη διαδικασία, η οποία ελάχιστα θα μπορεί να χαρακτηριστεί δεύτερη ευκαιρία.
Δε θα ήταν υπερβολή αν έλεγα πως η πρόταση της ΝΔ είναι η πιο ικανοποιητική. Δεν χαρίζει χρέη, καθώς συνεχίζει την διεκδίκηση, όμως για εύλογο χρόνο, και όχι στο διηνεκές. Αντιμετωπίζει μεθοδικά τους στρατηγικούς κακοπληρωτές, ενώ είναι απλή και γρήγορη, πράγμα ιδιαίτερα φιλικό στους αμέτρητους μικροοφειλέτες που όντως στερούνται περιουσίας. Και τέλος διαχειρίζεται το σύνολο των οφειλών, κι όχι μόνο τις τραπεζικές (σε αντίθεση και με την πρόταση του ΠΑΣΟΚ). Η δε εφαρμογή του περιουσιολογίου μπορεί να λειτουργήσει επικουρικά, αφού θα παρέχει στους εκκαθαριστές μια αρκετά ρεαλιστική εικόνα της οικονομικής κατάστασης των οφειλετών. Το γιατί οι Συριζαίοι δεν ακολουθούν την ίδια οδό παραμένει μυστήριο, αλλά δεν αποκλείεται αυτό να οφείλεται στην ιδεολογική απέχθεια τους για τους αυτοαπασχολούμενους μικροϊδιοκτήτες.
Επί χρόνια, μετά το-βασικά σωτήριο-κούρεμα, οι ιθύνοντες ελπίζουν να αποφύγουν το κλείσιμο όλης αυτής της εκκρεμότητας, προσβλέποντας ουσιαστικά σ’ ένα θαύμα, που δυστυχώς δεν φαίνεται στον ορίζοντα. Χρέος μιας σοβαρής πολιτικής και οικονομικής ηγεσίας είναι να σκεφθεί καθαρά, ορθολογικά, σε βάθος ορίζοντα, και να υλοποιήσει εκείνο το μίγμα δράσεων που θα προκαλέσει τις μικρότερες δυνατές ζημιές και θα προσφέρει σύντομα τα μέγιστα προσδοκώμενα οφέλη. Ένα είναι πάντως βέβαιο. Για όσο πάνω από τους μισούς Έλληνες παραμένουν μουτζουρωμένοι στον Τειρεσία, ουσιαστικά αποκλεισμένοι από την νόμιμη οικονομική δραστηριότητα, η ανάπτυξη δεν θα έρχεται. Καλοί οι ξένοι επενδύτες, όμως οι ελληνικές ΜΜΕ έιναι που θα μειώσουν την ανεργία.
