Ο Σαουδάραβας πρίγκιπας που θέλει απεξάρτηση της χώρας του από το πετρέλαιο

Aν έπρεπε να διαλέξουμε κάποιες λέξεις για να περιγράψουμε την κατάσταση στη Σαουδική Αραβία, αυτές θα ήταν «ανατροπή» ή «αναίμακτο πραξικόπημα». Βασιλιάς πρόκειται να γίνει ο 39χρονος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν και όχι ο μεγαλύτερος σε ηλικία και πρώτος τη τάξει για τη διαδοχή, ο 57χρονος Μοχάμεντ μπιν Νάιφ. Ο τελευταίος θεωρείται σύμμαχος της Ουάσιγκτον και φιλοδυτικός εν γένει. Ήταν, μάλιστα, ο εγκέφαλος της διάλυσης του πυρήνα της Αλ Κάιντα στη χώρα του. Επιπλέον, διετέλεσε υπουργός Εσωτερικών.

Αρχής γενομένης από το 2015, η σαουδαραβική οικονομία καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια για να απεξαρτηθεί από το πετρέλαιο, περιορίζεται ο ρόλος του κράτους, δίνονται κίνητρα ανάπτυξης νέων κλάδων αλλά και δημιουργίας θέσεων εργασίας στον ιδιωτικό τομέα. Συγκροτείται το Κρατικό Ταμείο Επενδύσεων, το οποίο εν μέρει θα χρηματοδοτηθεί από την πώληση μεριδίου της Saudi Aramco στη διεθνή αγορά. Αξιοσημείωτο είναι ότι γίνονται επενδύσεις στην ψυχαγωγία σε αυτή την υπερσυντηρητική κοινωνία και οι γυναίκες αρχίζουν πλέον να οδηγούν ελεύθερα. Στις 23 Σεπτεμβρίου, εθνική εορτή της Σαουδικής Αραβίας, άνδρες και γυναίκες χόρευαν μαζί στους δρόμους του Ριάντ, με διάσημους ντιτζέι να δίνουν τον ρυθμό – συνήθως στα εστιατόρια είναι ξεχωριστά οι ανύπαντροι άντρες από τα παντρεμένα ζευγάρια. Υπεύθυνος για όλα αυτά είναι ο διάδοχος του θρόνου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, ο αγαπημένος γιος του βασιλιά Σαλμάν, ο οποίος κρατάει στα χέρια του τα ηνία της χώρας. Αυτός κατάρτισε με τη βοήθεια ντόπιων και ξένων συμβούλων το πρόγραμμα «Όραμα 2030» για τον μετασχηματισμό της χώρας σε όλα τα επίπεδα.

Από το 2015 προετοιμάζεται να αναλάβει την εξουσία, όπως αναφέρουν οι New York Times. Ο πατέρας του τον έχρισε δεύτερο τη τάξει για την ανάληψη του βασιλικού αξιώματος, ανέλαβε το υπουργείο Άμυνας, την εισαγωγή της Saudi Aramco στο χρηματιστήριο, ενώ τέθηκε επικεφαλής της επιτροπής οικονομικών συμβούλων, όπου ασκεί μεγάλη επιρροή. Συν τοις άλλοις, σχεδίασε και την απομάκρυνση του ανταγωνιστή εξαδέλφου του για τον θρόνο, Μοχάμεντ μπιν Νάιφ.

Σύμφωνα με αξιωματούχους των ΗΠΑ, τις μαρτυρίες των οποίων επικαλούνται οι New York Times. και το Reuters, στις 20 Ιουνίου 2017 πρίγκιπες και υψηλοί αξιωματούχοι συγκεντρώθηκαν στο παλάτι Σάφα στη Μέκκα για να συναντηθούν με τον βασιλιά Σαλμάν. Ο Μοχάμεντ μπιν Νάιφ, ο οποίος πάσχει από διαβήτη και λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή αλλά και εξαιτίας του σοκ από την απόπειρα δολοφονίας του, οδηγήθηκε σε άλλο δωμάτιο για να τον συναντήσει. Εκεί του αφαίρεσαν τα κινητά τηλέφωνα και τον πίεσαν να παραχωρήσει τη σειρά του στη διαδοχή. Αρχικά αρνήθηκε. Καθώς περνούσε η νύχτα, όμως, και η κόπωση μεγάλωνε, η αντίστασή του κάμφθηκε. Μετά επέστρεψε στο παλάτι του στην Τζέντα, τελώντας υπό περιορισμό. Ανάλογα μέτρα ελήφθησαν και για τον στενό του συνεργάτη, στρατηγό Αμπντουλαζίζ αλ Χουαρίνι. Ο βαθμός στήριξης προς τον πρίγκιπα Σαλμάν από την καθεστηκυία τάξη της Σαουδικής Αραβίας δεν είναι γνωστός, σημειώνει η Καθημερινή, αναμεταδίδοντας το θέμα από Bloomberg και Reuters. Επιχειρηματικοί κύκλοι τον θεωρούν πολύ βιαστικό, ορμητικό, διψασμένο για εξουσία και τον επικρίνουν για τους χειρισμούς στον πόλεμο στην Υεμένη και για το εμπάργκο στο Κατάρ. Ωστόσο, το Συμβούλιο της Πίστης, που έχει τον τελευταίο λόγο για τη διαδοχή στον θρόνο, τον αποδέχθηκε και πείστηκε για την ακαταλληλότητα του Μοχάμεντ μπιν Νάιφ για λόγους υγείας, καθώς φέρεται ότι είναι εθισμένος σε φαρμακευτικές ουσίες.

Φιλομαθής, ευέλικτος και καινοτόμος

H στροφή της Σαουδικής Αραβίας σε μια οικονομία που δεν θα βασίζεται μόνο στις εξαγωγές πετρελαίου απαιτεί χρόνο και προσεκτικά βήματα. Η Goldman Sachs συνιστά ψυχραιμία για να μην αποσταθεροποιηθεί το σαουδαραβικό οικοδόμημα. Αρκετοί, πάντως, αμφισβητούν τη βιωσιμότητα του «Οράματος 2030», το οποίο εμπεριέχει 543 επιμέρους πρωτοβουλίες, από επενδύσεις σε έργα υποδομής και φωτοβολταϊκά συστήματα μέχρι θεματικά πάρκα και κινηματογραφικές παραγωγές. Μετά τη δραστική μείωση των τιμών του πετρελαίου το 2014, τα έσοδα συρρικνώθηκαν και η κρατική γενναιοδωρία περιορίστηκε. Oι μισθοί στο Δημόσιο ελαττώθηκαν, όπως και τα μπόνους και οι επιδοτήσεις. Οι πληρωμές στους προμηθευτές του κράτους διακόπηκαν. Η κατανάλωση μειώθηκε ραγδαία και κάμφθηκε η επιχειρηματική εμπιστοσύνη. Επτά μήνες αργότερα, τα μπόνους και τα επιδόματα στο Δημόσιο επανήλθαν. Το καλό με τον Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν είναι ότι δεν υποδύεται τον «παντογνώστη» και αναθεωρεί τις απόψεις του όταν είναι αναγκαίο. Επιπλέον, τον ενδιαφέρει να δοθούν κίνητρα σε ιδιώτες για να ιδρύσουν εταιρείες. Το Κρατικό Επενδυτικό Ταμείο προβλέπει 1,1 δισ. δολ. για τη στήριξη μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Τέλος, κεφάλαια 2,7 δισ. δολ. θα δοθούν στην ψυχαγωγία, αφενός για να γίνει πιο φιλελεύθερη η σαουδαραβική κοινωνία και αφετέρου για να μένουν εντός της χώρας όσα χρήματα δαπανώνται για ταξίδια αναψυχής στο Ντουμπάι και αλλού.