Παραγραφή υποθέσεων, εκπρόθεσμες δηλώσεις και φορολογικό πιστοποιητικό

Οι αλλεπάλληλες αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας έχουν πλέον ξεκαθαρίσει πολλά από τα αμφισβητούμενα σημεία του θέματος της παραγραφής των υποθέσεων φορολογίας εισοδήματος των φυσικών και νομικών προσώπων.

Το ΣτΕ (αποφάσεις Νο 2932/ 2017, 1738/2017 κ.λπ.) έκρινε αντισυνταγματικές τις διαδοχικές παρατάσεις του χρόνου παραγραφής, οι οποίες καταλήγουν να μην έχει ουσιαστικά ποτέ εφαρμογή ο κανόνας της παραγραφής στην 5ετία. Είναι πλέον σαφές ότι τυχόν επιμήκυνση του χρόνου παραγραφής είναι δυνατή μόνο με διάταξη, η οποία θεσπίζεται το αργότερο εντός του επόμενου έτους, από το έτος στο οποίο ανάγεται η φορολογική υποχρέωση, και όχι λίγο πριν από τη λήξη του χρόνου παραγραφής, όπως γινόταν κατά κανόνα μέχρι σήμερα.

Με βάση τα ανωτέρω, οι χρήσεις έως το 2011 έχουν παραγραφεί όσον αφορά τη φορολογία εισοδήματος, ενώ η χρήση 2012 παραγράφεται στις 31/12/2018. Εξαιρετικά, ο νόμος προβλέπει περιοριστικά περιπτώσεις κατά τις οποίες η παραγραφή μπορεί να επεκταθεί π.χ. στη δεκαετία αν προκύψουν συμπληρωματικά στοιχεία, στην εικοσαετία αν συντρέχει φοροδιαφυγή κ.λπ.

Μη υποβολή φορολογικής δήλωσης. Ο προγενέστερος Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος (ο οποίος ίσχυσε για τις χρήσεις έως το 2013) προέβλεπε ότι, σε περίπτωση που δεν έχει υποβληθεί δήλωση φορολογίας εισοδήματος, ισχύει δεκαπενταετής παραγραφή. Σε περίπτωση δε υποβολής της δήλωσης κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους πριν από την ημερομηνία λήξης του χρόνου παραγραφής, η παραγραφή επεκτείνεται για άλλα τρία έτη από τη λήξη του έτους υποβολής της δήλωσης.

Ωστόσο, στην πράξη οι φορολογικές αρχές (επικαλούμενες την υπ’ αριθμ. 173/2006 γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους) επιχειρούν να εφαρμόσουν τη 15ετή παραγραφή και σε περιπτώσεις κατά τις οποίες η δήλωση υπεβλήθη μεν, αλλά εκπρόθεσμα.

Η εν λόγω προσέγγιση είναι ευθέως αντίθετη με τη γραμματική διατύπωση της διάταξης που προβλέπει σαφώς ότι η 15ετία εφαρμόζεται μόνον εφόσον δεν έχει υποβληθεί δήλωση. Η ίδια δε διάταξη προβλέπει ότι, όταν η δήλωση υποβάλλεται εκπρόθεσμα κατά το τελευταίο έτος πριν από τη συμπλήρωση της παραγραφής, παρατείνεται κατά τρία έτη ο χρόνος παραγραφής. Περαιτέρω, η ανωτέρω ερμηνεία αντιβαίνει και στο άρθρο 78 παρ. 1 του Συντάγματος που ορίζει ότι για την επιβολή φόρου απαιτείται τυπικός νόμος και συνεπώς απαγορεύεται να προσδιοριστούν τα ουσιώδη στοιχεία του φόρου (υποκείμενο, αντικείμενο, συντελεστής, απαλλαγές και εξαιρέσεις) με νομοθετική εξουσιοδότηση. Εξάλλου, σύμφωνα με πάγια νομολογία του ΣτΕ, οι φορολογικές διατάξεις πρέπει πάντα να ερμηνεύονται στενά.

Φορολογικό πιστοποιητικό. Μία άλλη περίπτωση που οι φορολογικές αρχές προβαίνουν σε ελέγχους κατά παράβαση της νομοθεσίας, αφορά τις περιπτώσεις εταιρειών που έχουν πάρει «καθαρό» φορολογικό πιστοποιητικό για τις χρήσεις 2011 και 2012. Σύμφωνα με την απόφαση 1490/2016 του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών, εφόσον μια εταιρεία έχει λάβει από τους ορκωτούς ελεγκτές την έκθεση φορολογικής συμμόρφωσης χωρίς επιφύλαξη για τη χρήση 2011 (ανάλογα ισχύουν και για τη χρήση 2012) και δεν ελέγχθηκε από τις φορολογικές αρχές εντός της προθεσμίας των 18 μηνών από την υποβολή του εν λόγω πιστοποιητικού, δυνατότητα άλλου ελέγχου υπάρχει μόνο στην περίπτωση στοιχείων ή ενδείξεων για συγκεκριμένες παραβάσεις, ειδικά προβλεπόμενες στον νόμο. Εάν δεν συντρέχουν τέτοιες περιπτώσεις, η διενέργεια φορολογικού ελέγχου δεν είναι νόμιμη.

Η ως άνω απόφαση του Εφετείου κατέστη αμετάκλητη λόγω μη άσκησης αναίρεσης από το Δημόσιο.

Περαιτέρω, η Διεύθυνση Επίλυσης Διαφορών (ΔΕΔ), επικαλούμενη την ανωτέρω δικαστική απόφαση σε παρόμοια υπόθεση, έκανε αποδεκτή την ενδικοφανή προσφυγή εταιρείας, κρίνοντας ότι το δικαίωμα του Δημοσίου για τον έλεγχο της χρήσης 2011 είχε ήδη υποπέσει σε παραγραφή (ήδη από τις 30/04/2011, ήτοι μετά την παρέλευση του 18μήνου από την υποβολή του φορολογικού πιστοποιητικού).

Αναμένεται άμεσα η έκδοση σχετικής εγκυκλίου από την ΑΑΔΕ, η οποία θα ρυθμίσει το θέμα, δεδομένου ότι βρίσκεται σε εξέλιξη φορολογικός έλεγχος σε σημαντικό αριθμό παρεμφερών υποθέσεων.

* Η κ. Τζένη Πάνου και ο κ. Γιώργος Σαμοθράκης είναι υπεύθυνοι του φορολογικού τμήματος της ASnetwork (www.asnetwork.gr).