Όπου Πετρέλαιο και “διαμάχες”…

Της Ελπίδας Γαδ

Είμαι γέννημα – θρέμμα του Αιγαίου και ζω μες στη “καρδιά του”, τη Σύρο.
Κι ενώ από μικρή έχω συνειδητοποιήσει ότι το Αιγαίο με όλα του τα νησιά, αποτελεί ένα μοναδικό παράδεισο της οικουμένης όλης, έρχονται διάφοροι κατά καιρούς, που ορέγονται τα πλεονεκτήματά του, να δημιουργήσουν προβλήματα, αντίθετα στην κοινή λογική, αλλά και ενάντια στο Διεθνές Δίκαιο. Και όλοι οι άλλοι…, οι Μεγάλοι του κόσμου…, που από μόνοι τους ορίστηκαν ανάδοχοί μας για να διαφεντεύουν τις τύχες μας…, ή/και προσπορίζονται τα αγαθά μας, με όποιον τρόπο τους βολεύει κάθε φορά, μας έχουν βάλει σαν ένα πιόνι στη σκακιέρα τους και μας πάνε πέρα – δώθε…, διατηρώντας και συντηρώντας τις εκκρεμότητες και ασύμμετρες απειλές…, για να συνεχίζουν να προσπορίζονται, αυτά που έβαλαν στο μάτι κάθε φορά και για τον αιώνα τον άπαντα…

Βλέπετε, το γεγονός ότι αισθάνομαι Ελληνίδα και σπούδασα μια επιστήμη που με βοήθησε να στρέψω τα ενδιαφέροντά μου στο περιβάλλον, στην ενέργεια, στο πετρέλαιο και -αναγκαστικά- στα πολιτικά δρώμενα, -για να βοηθήσω στη προστασία της χώρας μας από μεγάλα και σοβαρά ατυχήματα- έχω ιδιαίτερα προβληματιστεί τα τελευταία χρόνια, για την επέλαση των σχετικών με τα πιο πάνω αντικείμενα προβλημάτων, που τελειωμό δεν έχουνε, αλλά, σαφώς διαισθάνομαι ότι δυσχεραίνουν τη θέση της χώρας μας, σε καθημερινή σχεδόν βάση.

Τολμώ και θέλω να πιστεύω, ότι οι δικοί μου προβληματισμοί, αποτελούν προβληματισμούς του κάθε Έλληνα, που όμως –μέσα στο γενικότερο μπέρδεμα που του έχουν προκαλέσει– αδυνατεί να τους εκφράσει. Οι ανησυχίες μου λοιπόν την περίοδο αυτή, έχουν εστιαστεί στις ατέλειωτες και παράλογες διεκδικήσεις των γειτόνων “απέναντι”. Παρακολουθώ με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τις εξελίξεις στον χώρο των Υδρογονανθράκων (πετρελαίου & φυσικού αερίου), τόσο στην ευρύτερη Μεσογειακή λεκάνη, όσο και στο Αιγαίο μας, και φυσικά κάνω προβολές στο απώτερο μέλλον, για το πού μπορούν να μας οδηγήσουν τα παράδοξα αυτά “τεκταινόμενα”, και ποιοι πραγματικά είναι οι μακροπρόθεσμοι στόχοι αυτού του “σχεδίου” που εκτυλίσσεται μήνα με το μήνα, χρόνο με τον χρόνο.

Δεν θα ήθελα να αναφερθώ με λεπτομέρεια στις τόσες κλιμακώσεις που έγιναν κατά καιρούς στο Αιγαίο μας, τον Πρίνο, τον Μπάμπουρα, τα 6, τα 8 ή τα 12 μίλια κι όλη αυτή την “κολοκυθιά” που παίζεται κατά καιρούς από διάφορους παίχτες…, που το μόνο που έκαναν καλά, ήταν να μεταβιβάζουν το “μπαλάκι” στους επόμενους, με μικρές αλλά αισθητές υποχωρήσεις κάθε φορά, εις βάρος της χώρας μας σχεδόν πάντα… Σας υπενθυμίζω τον Μάρτιο του 1987, όταν η τότε κρατική Δημόσια Επιχείρηση Πετρελαίου: ΔΕΠ-ΕΚΥ, είχε προγραμματίσει γεώτρηση εντός των χωρικών μας υδάτων, λίγο πάνω από τα 6 μίλια ανατολικά της Θάσου.

Πλάκωσαν τα υποβρύχια και πολεμικά των απέναντι και εμείς, όπου φύγει – φύγει… Από τότε, σε εκκρεμότητα το θέμα, χωρίς λύση στον ορίζοντα, παρά τις αντιπαραθέσεις κατά του Διεθνούς Δικαίου. Κάπως έτσι μένουν σε εκκρεμότητα τα Ίμια, ο επανακαθορισμός της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), ακόμη και μεταξύ Ελλάδας – Αλβανίας, η “Μακεδονία”, το Καστελλόριζο, η ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας – Κύπρου και λοιπών “απέναντι”, ο καθημερινά παραβιαζόμενος εναέριος χώρος μας και άλλα θέματα “Καυτή Πατάτα” για τη χώρα μας.

Σήμερα λοιπόν, ξαναβλέπουμε να επαναλαμβάνονται τα σενάρια του ’87 από τους απέναντι, αλλά πλέον ενισχυμένα/πιο ώριμα. Αφενός, με την απειλή πολεμικών πλοίων, -έδιωξαν την Ιταλική εταιρεία ΕΝΙ από το οικόπεδο –Block- 3 της Κυπριακής ΑΟΖ- και αφετέρου, απέκτησαν δικό τους Γεωτρύπανο, αυτομάτως με απαιτούμενη τεχνογνωσία και εμπειρία που απέκτησαν σε 5 – 6 μήνες (!) κι είναι πανέτοιμοι για επίθεση.

Όμως ποιοι είναι αυτοί οι ευφυέστατοι συνάδελφοι, “απέναντι” που θα αποτολμήσουν μια τέτοια πρωτοβουλία χωρίς προτεραία γνώση και εμπειρία; Και που θα λογοδοτήσουν σε ένα πιθανό παραπάτημα, εκτός σχεδίου; Μεταξύ άλλων, έπεσαν στην αντίληψη μου σειρά άρθρων για το Fatih – γεωτρύπανο για υπεράκτιες δραστηριότητες, που ισχυρίζονται ότι έχουν έτοιμο οι Τούρκοι, για τις νέες προκλήσεις τους στην Κυπριακή ΑΟΖ. Διερωτώμαι λοιπόν ως αρκετά “ανήσυχη και ενήμερη” επιστήμονας, αλλά και ως Ελληνίδα πολίτης, μιας και το θέμα έχει κυρίως γεωπολιτικό χαρακτήρα:

1.Αν το εν λόγω γεωτρύπανο, θα το συνοδεύει ολόκληρος ο Τουρκικός πολεμικός στόλος;

2.Με την απόφασή τους να κάνουν παράλληλη γεώτρηση με την ExxonMobil, θα αποτολμήσουν να παραταχθούν απέναντι στον 6ο Αμερικάνικο Στόλο. Δεν θα βάλουν μυαλό, μετά το οικονομικό κραχ που τους προκάλεσε η Αμερική;

3.Πιστεύουν πράγματι οι απέναντι ότι είναι ικανοί να φέρουν εις πέρας ένα τέτοιο εγχείρημα, χωρίς ν’ ανοίξει μύτη; Έτσι, χωρίς καμιά απολύτως εμπειρία σε γεωτρήσεις βαθιών θαλασσών;

4.Είδαν ποτέ, έστω από μακριά, τα βουνά των Κανονισμών και Διεθνών Οδηγιών που διέπουν τις επιχειρήσεις αυτές; (Τουλάχιστον η Ελλάδα και η Κύπρος, το Ισραήλ και η Αίγυπτος συνεργάζονται με ξένες εταιρείες με αποδεδειγμένη εμπειρία).

5.Και, ας προχωρήσουμε αισίως με όλη την αφέλεια και την καλή μας την καρδιά που μας χαρακτηρίζουν, στο επόμενο στάδιο. Υποθέτοντας λοιπόν ότι προχώρησαν σε Discovery (!) και αρχίζουν Production… Έχουνε καταλάβει ότι στον Ταμιευτήρα (Reservoir) που θα μπούνε, δεν είναι όλα δικά τους, αν προηγουμένως δεν έχουν εφαρμόσει το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, ή θα εισαγάγουν δικό τους Δίκαιο;

6.Μιλάνε για συνδιαχείριση (έχοντας στο πίσω μέρος του μυαλού τους τη “συνεκμετάλλευση” που μας έλεγαν τόσα χρόνια…). (Ειρήσθω εν παρόδω, τα κοιτάσματα που βρίσκονται στον ίδιο ταμιευτήρα, αλλά συγχρόνως και κάτω από σύνορα κρατών, π.χ. της ΑΟΖ, πρέπει να κατανέμονται ακριβώς ανάλογα με τη δυναμικότητα του ταμιευτήρα και το storage capacity που διαθέτει για τα όμορα τμήματα υπό τα σύνορα των γειτνιαζόντων Κρατών. Πρόκειται για το Δίκαιο του Unitization, που είναι αρκετά πολύπλοκο κι έχει εφαρμοστεί με επιτυχία στις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς και μεταξύ Νορβηγίας και Αγγλίας με άριστο τρόπο συνεννόησης και συνεργασίας, αφού όμως πολύ νωρίτερα, είχαν καθοριστεί επακριβώς τα σύνορα στην Μέση Γραμμή μεταξύ των χωρών της Βόρειας Θάλασσας).

7.Ο Τσαβούσογλου λοιπόν προανήγγειλε γεώτρηση, παράλληλα ουσιαστικά με την ExxonMobil! Όπως και στην περίπτωση του Rex Tillerson, του “πρώην” Top Chief Executive της ExxonMobil και προηγούμενο Υπουργό εξωτερικών της Αμερικής, που στα καλά καθούμενα και μετά τρίωρη συνομιλία με τον Ερντογάν, τον “παραίτησε” ο Πλανητάρχης. Ούτε που καταλάβαμε τους λόγους, αλλά δεν είναι κακό να υποψιαζόμαστε κιόλας… Έχει μέλλον το πράμα και καλό θα είναι να προβληματιζόμαστε σοβαρότερα για το πού μας οδηγούν και το τι “κολοτούμπες” θ’ ακολουθήσουν στο εγγύς και απώτερο μέλλον…, με όλες ετούτες τις “ζυμώσεις”.
8.Και βέβαια, δεν θέλω να φαντάζομαι, την περίπτωση που οι γείτονες προχωρήσουν στη γεώτρηση από μόνοι τους και γίνει “ζημιά”(!), ανάλογη με αυτήν του Κόλπου του Μεξικού το 2010 με την Deep Water Horizon. Με τη λογική που τους χαρακτηρίζει, θα βρεθούμε να απολογούμαστε που δεν συνεργαστήκαμε μαζί τους για συνεκμετάλλευση (Ήδη το διατυμπανίζει ο Τσαβούσογλου, χωρίς επιχειρήματα φυσικά).
9.Απ’ την άλλη, ας μη ξεχνάμε το γεγονός ότι στη Μαύρη Θάλασσα, η Τουρκία εφαρμόζει επακριβώς το Διεθνές Δίκαιο και αποδέχεται τα 12 μίλια χωρικά ύδατα, που στην Ελλάδα έχει επιβάλει τα 6. Και για όλα αυτά που μας έχει επιβάλει εκτός Διεθνούς και Θαλάσσιου Δικαίου, αν κάνουμε κάτι, θα είναι casus beli.

10.Ποια είναι στ’ αλήθεια η θέση της Ε.Ε. και όλων των Ευρωπαίων Decision Makers, καθώς μιλάμε για τα συμφέροντα κράτους μέλους της, και την ίδια χώρα-πύλη της στην Ευρωπαϊκή ήπειρο; Μήπως τελικά μιλάμε για μια πολιτική σκακιέρα με ήδη στημένο παιγνίδι;

11. Με φόντο τις διεκδικήσεις της γείτονας χώρας, για ένταξη της στην Ε.Ε., δεν θα ήταν λογικότερο η Ε.Ε. να προασπισθεί σθεναρότερα τις θέσεις της Ελλάδας, χρησιμοποιώντας το θέμα της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας ως διαπραγματευτικά χαρτιά και θέτοντας πλέον με αποφασιστικά βήματα ένα όριο στην επιπολαιότητα τον γειτόνων, όπως έκανε πριν λίγο καιρό η Αμερική; Στο κάτω – κάτω, η Ευρώπη “μας” έχει να επιδείξει και υποδείξει το φωτεινότατο παράδειγμα μεταξύ Αγγλίας – Νορβηγίας, όπου έγινε συνεκμετάλλευση χωρίς ν’ ανοίξει μύτη!

12.Θα μου πείτε, φοβούνται τις ορδές των μεταναστών και τις διάφορες μορφές πολιτικού εκβιασμού που η Τουρκία είναι διατεθειμένη να κάνει προς τη γηραιά ήπειρο! Τόσο “γηραιά…”, που μάλλον δε μπορεί να πάρει τα πόδια της!

13. Κι έρχομαι στα σπουδαιότερα, καθώς σύντομα, στις επόμενες δύο δεκαετίες, όταν οι τιμές του πετρελαίου θα έχουν πάρει φωτιά, ή το φαινόμενο του Θερμοκηπίου θα έχει υπερβεί τα όριά του, όλοι θα προσανατολιστούν σε άλλες πηγές παραγωγής ενέργειας, όπως η Γεωθερμία ας πούμε. Για την ακρίβεια, και χωρίς να θέλω να προβλέψω το μέλλον, δεν απέχουμε πολύ από την εποχή που η κάλυψη των ενεργειακών αναγκών μας θα γίνεται από γεωθερμικούς ταμιευτήρες υψηλής ενθαλπίας. Για τον μη επαΐοντα, να σημειώσουμε ότι υπάρχει μια απόλυτη ομοιότητα της γεωθερμίας με τα πετρέλαια, διότι πάρα πολύ απλά, και στις δυό μορφές ενέργειας μιλάμε για ρευστά υψηλής θερμοκρασίας και υψηλής πίεσης σε μεγάλα βάθη, που είναι δυνατόν να εκμεταλλευτούν μόνο με τις τεχνολογίες που έχουν αναπτυχθεί από τη βιομηχανία πετρελαίου! Και τι σημαίνουν όλα αυτά που αναλύω; Απλά, ότι επειδή οι Τούρκοι γνωρίζουν τα πλούσια γεωθερμικά πεδία του ηφαιστειακού τόξου του Αιγαίου, η επεκτατική τους πολιτική ίσως “…επεκταθεί” έτι περαιτέρω. ‘Η ακόμη καλύτερα, για ν’ αποφύγουν τις αντιδράσεις, κι αφού πια θα έχουν αποκτήσει “δήθεν” εμπειρία σε υπεράκτιες γεωτρήσεις βαθιών νερών…, θα επιλέξουν κάποια συγκεκριμένη θέση Offshore, ή/και με πλαγιογεώτρηση φτάνοντας στον στόχο που επιθυμούν. Μα γιατί τα λέω αυτά;

Διότι, το ίδιο συνέβη στα ανατολικά της Θάσου το 1987, κι έδιωξαν τελικά την τότε Κρατική εταιρεία ΔΕΠ ΕΚΥ. Ομοίως πριν λίγους μήνες, με τον ίδιο τρόπο, έδιωξαν την Ιταλική ΕΝΙ από την ΑΟΖ της Κύπρου, και τώρα ετοιμάζονται για ένα βήμα παραπέρα, να τρυπήσουν “δήθεν” παραδίπλα απ’ την ExxonMobil (!), όμως, σε ΑΟΖ όχι δικιά τους, αλλά της Κύπρου, βάσει του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας!

14.Βέβαια, διαβάζουμε τις τελευταίες μέρες ανακοινώσεις από Ισραήλ (όπως ο Ισραηλινός Πρεσβευτής στην Κύπρο Σάμι Ράβελ, ότι η χώρα του στηρίζει το κυρίαρχο δικαίωμα της Κύπρου για εκμετάλλευση των κοιτασμάτων της ΑΟΖ της, ευχόμενος μάλιστα να μην υπάρξει στρατιωτική παρέμβαση στη συνέχεια…, καταδικάζοντας την Τουρκική προκλητικότητα), Αίγυπτο και κυρίως Αμερική (με τον ίδιο περίπου τρόπο αντέδρασε και η Αμερικανίδα πρεσβευτής Κάθλιν Ντόχερτι, τονίζοντας επίσης την απαράδεκτη συμπεριφορά της Τουρκίας), ότι δεν θα επιτρέψουν στη Τουρκία να μπει σε ξένα χωράφια…, και πάλι όμως, πού είναι η επίσημη γλώσσα και το ανάστημα της Ε.Ε., του ΝΑΤΟ, του ΟΗΕ κλπ.; Ανάλογες δηλώσεις ακούσαμε πολλές φορές, αλλά οι “απέναντι” τα γράφουν αυτά στα παλαιότερα των υποδημάτων τους. Με δεδομένη την Ευρωπαϊκή Νομοθεσία, τώρα είναι που χρειαζόμαστε την Ευρώπη να αποτρέψει με σθένος όσα έχουν στην πραγματικότητα κατά νου οι απέναντι. Και έχει σημασία ότι η Βόρεια Θάλασσα που ήταν η κύρια πηγή ενεργειακής τροφοδοσίας της Ευρώπης, μιας Ευρώπης ιδιαίτερα ενεργοβόρας, βρίσκεται εδώ και χρόνια σε Decline! Λιγοστεύουν τα κοιτάσματα κι έχουν ποντάρει σε νέες πηγές τροφοδοσίες. Αυτή τη φορά τη σκυτάλη αναλαμβάνει η Μεσόγειος και φυσικά οι “δρόμοι” που οδηγούνε στην Ευρώπη, περνάνε από Ελλάδα.

15.Δεν αποκλείεται να θέσουν και πάλι τους όρους τους οι απέναντι, λέγοντάς μας ότι… δεν προχωράμε με τη γεώτρηση, αλλά θέλουμε τους τροφοδότες αγωγούς να περνάνε όλοι απ’ την Τουρκία. Ωστόσο απ’ τη δική μας μεριά και πάλι, έχουμε τους Υδρίτες (κοιτάσματα μεθανίου στον πυθμένα της Μεσογείου, που απαιτούν κι αυτοί εξόρυξη και μεταφορά… εξού και ο Eastmed pipeline).

16.Ένα είναι το σίγουρο, ότι ανεβαίνει το θερμόμετρο στο σκηνικό της επικείμενης γεώτρησης της ExxonMobil στην Κυπριακή ΑΟΖ, και καλά θα είναι, αυτή τη φορά να προλάβουν άλλων χωρών υποβρύχια να καταπλεύσουν στην ευρύτερη περιοχή, αναστέλλοντας δια παντός τη δυνατότητα στους “απέναντι” να παριστάνουν άλλη μια φορά τον “κόκορα”.

17. Προσωπικά πιστεύω, ότι δίνεται η μεγαλύτερη ευκαιρία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που τόσο πολύ έχει ταλαιπωρήσει την τελευταία δεκαετία τη χώρα μας και την Κύπρο, να αναλάβει ουσιαστικές πρωτοβουλίες και να στηρίξει τη σταθερότητα στη νοτιοανατολική Μεσόγειο. Πρώτα απ’ όλα για την απρόσκοπτη διασφάλιση της ενεργειακής της τροφοδοσίας… Και αν δεν βρίσκει αιτία να το πράξει, ας ανατρέξει στην Οδηγία 2030/13, που με τόση σπουδή και κόστος κατάφερε να φέρει στο διεθνές προσκήνιο, μετά την τραγωδία της Deep Water Horizon. Ας μη ξεχνάμε, ότι μετά πολλών κόπων και βασάνων, η Ντιρεκτίβα αυτή εναρμονίστηκε στις Νομοθεσίες των χωρών Μελών της Ε.Ε. –μεταξύ αυτών και η Ελλάδα, αλλά όχι η Τουρκία, η οποία δεν φημίζεται για τους περιβαλλοντικούς Κανονισμούς που διέπουν τις δραστηριότητες γύρω από τις υπεράκτιες γεωτρήσεις πετρελαίου, και έρχεται τώρα να υψώσει ανάστημα, κουβαλώντας μια βόμβα μεγατόνων –με τη γεώτρηση που προγραμματίζει- αν και στηρίζεται σε πήλινα και ισχνά ισχύα.

18.Και ποιος πρέπει να κάνει, -όλους αυτούς, μη εξαιρουμένης της Ελληνικής και Κυπριακής Κυβέρνησης φυσικά- να καταλάβουν ότι δεν είναι σοβαρά πράματα αυτά, ιδιαίτερα σε μια δοκιμαζόμενη νοτιοανατολική Μεσόγειο την περίοδο αυτή, που, την κύρια αιτία αποτελούν τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων της ευρύτερης περιοχής;

19.Και…, για να μην κλαίμε…, ας δώσουμε μια ταπεινή αλλά πολύ χρήσιμη συμβουλή, που ελάχιστοι θα γνωρίζουν. Να δούμε όλοι το παράδειγμα της Αγγλίας και της Νορβηγίας, -ναι, το επαναλαμβάνουμε (!)- όπου, αφού όρισαν σοφά τα σύνορά τους και χάραξαν τη μέση γραμμή, προχώρησαν σε άριστη συνεργασία συνεκμετάλλευσης υδρογονανθράκων, χωρίς απειλές, χωρίς πολέμους, αλλά με αγαστή συνεργασία.

20. Ας μιμηθούμε το παράδειγμά τους και με σύνεση ας εκμεταλλευτούμε με την τεχνογνωσία μας, και με σεβασμό σε θέματα περιβάλλοντος, τα κοιτάσματα εντός της ΑΟΖ μας / Υφαλοκρηπίδας και 12 μιλίων χωρικά ύδατα, όπως η διεθνής νομολογία επιτάσσει!

* Η κα Ελπίδα Γαδ – Χημικός, MSc, Περιβαλλοντικές επιπτώσεις από υπεράκτιες δραστηριότητες Εξόρυξης & Παραγωγής Υδρογονανθράκων

www.capital.gr