Ο θαυμαστός κόσμος της τιμής του πετρελαίου

Το πετρέλαιο είναι πολλά περισσότερα από ένα απλό καύσιμο. Είναι μια δύναμη ακόμη μεγαλύτερη από την αγορά του που φτάνει το 1 τρισ. δολάρια. Είναι ένα όπλο, ένα στρατηγικό περιουσιακό στοιχείο, μια κατάρα. Δημιουργεί και καταστρέφει περιουσίες. Ο καθένας έχει ρόλο στον καθορισμό των τιμών του πετρελαίου.

Από τα μέσα του 2014, οι τιμές του πετρελαίου έχουν βυθιστεί στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων 12 ετών, με την προσφορά να ξεπερνά κατά πολύ τη ζήτηση. Αυτό είναι ευλογία για τους καταναλωτές που γεμίζουν το ντεπόζιτό τους και κατάρα για ορισμένες κυβερνήσεις όπως αυτή της Βενεζουέλας ή της Νιγηρίας, οι τύχες των οποίων συνδέονται με τις πωλήσεις ενέργειας. 

Οι υψηλότερες τιμές που είδαμε νωρίτερα αυτή τη δεκαετία δικαίωσαν τη χρήση νέων τεχνικών όπως η γεώτρηση βαθέων υδάτων ή υδραυλiκή ρωγμάτωση (fracking) που τόνωσαν την παραγωγή στις ΗΠΑ και συνέβαλαν στην παγκόσμια υπερπροσφορά αργού. 

Αντί να περιορίσουν την παραγωγή για να δώσουν ώθηση στις τιμές, οι εξαγωγείς της Μέσης Ανατολής αντλούσαν περισσότερο πετρέλαιο για να υπερασπιστούν το μερίδιο αγοράς τους, πυροδοτώντας έναν πόλεμο τιμών. Και τώρα το Ιράν ετοιμάζεται να αυξήσει τις εξαγωγές του μετά τη συμφωνία για άρση των οικονομικών κυρώσεων που συνδέονταν με το πυρηνικό πρόγραμμα. Ωστόσο, η συνολική ζήτηση για πετρέλαιο παρέμεινε υποτονική καθώς η οικονομία της Κίνας άρχισε να μειώνει ταχύτητα. Το αποτέλεσμα: μια κατάρρευση των τιμών που αναστάτωσε την αγορά πετρελαίου. Η Βενεζουέλα βρίσκεται εν μέσω οικονομικής κρίσης. Η Σαουδική Αραβία, ο μεγαλύτερος εξαγωγέας αργού  στον κόσμο, ετοιμάζεται να πουλήσει μετοχές της κρατικής πετρελαϊκής εταιρείας για να διαχειριστεί την ύφεση. Στις ΗΠΑ οι εταιρείες γεώτρησης υψηλού κόστους έχουν αδρανοποιήσει τις εξέδρες γεώτρησης. Διεθνείς κολοσσοί όπως η Chevron, η Shell και η Halliburton περικόπτουν χιλιάδες θέσεις εργασίας και δαπάνες δισεκατομμυρίων. Τον Φεβρουάριο, η ύφεση ώθησε τη Σαουδική Αραβία και τη Ρωσία να προβούν σε μια προκαταρκτική συμφωνία για το πάγωμα της παραγωγής πετρελαίου – την πρώτη σημαντική συνεργασία μεταξύ ενός παραγωγού εντός OPEC και ενός εκτός OPEC εδώ και 15 χρόνια.

Το Ιστορικό

Στα μέσα του 20ου αιώνα στην αγορά κυριαρχούσε μια ομάδα πολυεθνικών πετρελαϊκών κολοσσών γνωστή και ως οι Επτά Αδελφές (περιλάμβανε τις εταιρείες που αργότερα έγιναν οι Exxon Mobil, Chevron και BP). Έχοντας τον έλεγχο του βαρελιού, από το φρέαρ έως και το ρεζερβουάρ,  οι εταιρείες συναλλάσσονταν κυρίως μεταξύ τους και εμπιστευτικά. Οι χώρες με κοιτάσματα πετρελαίου απέκτησαν περισσότερο έλεγχο με το σχηματισμό, το 1960, του Οργανισμού Πετρελαιοπαραγωγών Χωρών (OPEC). Τα αραβικά κράτη-μέλη χρησιμοποίησαν τη δύναμη του καρτέλ για πολιτικούς και οικονομικούς σκοπούς, κλονίζοντας την παγκόσμια οικονομία με την επιβολή εμπάργκο το 1973. Οι τιμές εκτοξεύτηκαν ξανά το 1979 λόγω της ιρανικής επανάστασης. Στη δεκαετία του 1980 και ενώ τα μέλη του OPEC “τρώγονταν” μεταξύ τους, η εμφάνιση νέων προμηθευτών και η ανάπτυξη των προθεσμιακών συναλλαγών έδωσαν αφορμή για τον καθορισμό τιμών μέσω της αγοράς. Σήμερα ο διεθνής δείκτης αναφοράς για το πετρέλαιο είναι το αργό τύπου brent από τη Βόρεια Θάλασσα. Ο δείκτης αναφοράς για τις ΗΠΑ, το αργό τύπου West Texas Intermediate, το οποίο για χρόνια διαπραγματευόταν με discount έναντι του Brent, έφτασε κοντά στην ισοτιμία το 2016. Το Δεκέμβριο οι ΗΠΑ ήραν την απαγόρευση εξαγωγών αργού που ίσχυε επί 40 έτη.

Το Επιχείρημα

Πολύ λίγοι αναλυτές αναμένουν ότι οι τιμές του πετρελαίου θα επιστρέψουν κάποια στιγμή σύντομα στα επίπεδα τιμών που είδαν πριν από μερικά χρόνια, γεννώντας την ιδέα ότι αυτό θα μπορούσε να είναι η νέα εποχή της ενεργειακής αφθονίας. Οι παραγωγοί των ΗΠΑ λένε ότι η επανάσταση του σχιστόλιθου -η οποία κατέστησε τη χώρα τη μεγαλύτερη παραγωγό πετρελαίου και φυσικού αερίου στον κόσμο- περιόρισε τους φόβους ότι οι συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή θα ανακόψουν την προσφορά. Μερικοί παρατηρητές της βιομηχανίας λένε ότι οι πολύ χαμηλές τιμές θα σημάνουν μια περίοδο ανεπαρκών επενδύσεων στην παραγωγή πετρελαίου που θα μπορούσε να στρώσει το έδαφος για ακόμη μία αύξηση τιμών. Κάθε πάγωμα της παραγωγής του OPEC θα είναι αναποτελεσματικό χωρίς την υποστήριξη του Ιράν και του Ιράκ, σύμφωνα με τους αναλυτές, ενώ το καρτέλ είναι διχασμένο ως προς τη μακροπρόθεσμη στρατηγική. 

Εν τω μεταξύ, οι περιβαλλοντολόγοι ανησυχούν ότι το φθηνό πετρέλαιο θα αυξήσει την κατανάλωση ενέργειας και θα επιβραδύνει την στροφή προς καθαρότερα καύσιμα που θα βοηθήσουν στην καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος. Μακροπρόθεσμα, όμως, οι “θεραπείες” για τον πλανήτη θα μπορούσαν να έχουν δραματικές επιπτώσεις για το πετρέλαιο, εάν οι οι κυβερνήσεις επικροτήσουν πολιτικές για να κρατήσουν το αργό στο έδαφος. Αλλά οι πετρελαϊκές εταιρείες λένε ότι το μέλλον θα φέρει αύξηση της ενεργειακής ζήτησης και πληθυσμιακή ανάπτυξη, καθιστώντας το πετρέλαιο σημαντικό καύσιμο για τις επόμενες δεκαετίες.

* των Brian Wingfield και Isaac Arnsdorf

(BloombergView, capital.gr)