Γεωπολιτικές ανακατατάξεις και ενεργειακές πραγµατικότητες

 του Θεόδωρου Τσακίρη

14 05 2019
Η παρουσία του Αμερικανού ΥΠΕΞ, Μάικ Πομπέο, στην τριμερή σύνοδο Ελλάδος – Κύπρου – Ισραήλ στις 20 Μαρτίου αποτελεί τομή στην περιφερειακή γεωπολιτική δυναμική που ξεκίνησε το 2010 ως απόρροια της Τουρκο-Ισραηλινής ρήξης επ’ αφορμή του επεισοδίου “Μαβί Μαρμαρά”.

Έκτοτε, µε επίκεντρο την κοινή, αλλά όχι ταυτόσηµη αντίληψη, του κινδύνου που δηµιουργεί για την περιφερειακή ασφάλεια ο ερντογανικός αναθεωρητισµός, τα τρία φιλελεύθερα δηµοκρατικά κράτη της Ανατολικής Μεσογείου έχουν δηµιουργήσει ένα πολυεπίπεδο πλέγµα συµφερόντων και συνεργειών πρωτίστως στα λεγόµενα ζητήµατα “χαµηλής πολιτικής”.

Μέχρι και την ανοιχτή απόκλιση των αµερικανο-τουρκικών συµφερόντων στο Συριακό που καταγράφηκε το καλοκαίρι του 2018 και τη συνεχιζόµενη αντιπαράθεση Ουάσινγκτον-Άγκυρας γύρω από τη στενότατη στρατηγική σχέση που αναπτύσσει η Τουρκία µε τη Ρωσία αλλά και µε το Ιράν, η Ουάσινγκτον επιχειρούσε να γεφυρώσει το χάσµα της τουρκο-ισραηλινής αντιπαράθεσης.

Ο επικεφαλής της αµερικανικής διπλωµατίας πλέον δεν βρίσκεται στο Ισραήλ για να επιχειρηµατολογήσει υπέρ της εξοµάλυνσης των τουρκο-ισραηλινών σχέσεων, αλλά για να υπερθεµατίσει την υποστήριξη των ΗΠΑ σε ένα σχέδιο αγωγών που, εάν κατασκευαστεί, θα αποκλείσει την Τουρκία από τον διαµερισµό των αποθεµάτων φυσικού αερίου της Ν.Α. Μεσογείου, όσο αυτή συµπεριφέρεται ως παρίας και επίδοξος “πειρατής”.

Οι ΗΠΑ θα κληθούν να αποφασίσουν το εάν θα στηρίξουν έµπρακτα ένα τέτοιο πολυδάπανο έργο υποδοµής όχι λόγω του αντιτουρκικού του χαρακτήρα, αλλά γιατί ο East Med συνάδει απόλυτα µε τη στρατηγική προτεραιότητα Ουάσινγκτον και Βρυξελλών να περιοριστεί η εξάρτηση της Ε.Ε. από τις εισαγωγές ρωσικού αερίου.

Ο East Med, που αποτελεί µονόδροµο για την Ε.Ε. και την Ελλάδα, αλλά µια από τις διαθέσιµες µεσοπρόθεσµες εξαγωγικές επιλογές για την Κύπρο και το Ισραήλ, δεν είναι άµεσα υλοποιήσιµος. Ο αγωγός, εάν κατασκευαστεί, θα µεταφέρει αέριο από έναν συνδυασµό χωρών, δηλαδή και την Κύπρο και το Ισραήλ, και το βασικό πρόβληµα που αντιµετωπίζει είναι ότι έως τα µέσα της επόµενης δεκαετίας καµία από τις δύο χώρες δεν θα έχει εξαγώγιµες ποσότητες που θα µπορούσαν να δεσµευθούν για την υλοποίησή του. Τόσο η Κύπρος όσο και το Ισραήλ έχουν, πολύ απλά, άλλες αµεσότερες προτεραιότητες, στοχεύοντας άλλες αγορές.

Το Ισραήλ θα εξάγει σε Ιορδανία και Αίγυπτο και η Κύπρος (πεδίο Αφροδίτη) στην Αίγυπτο µέσω του τερµατικού υγροποίησης στο Ίνκτου. Μόνο η β’ φάση παραγωγής του Λεβιαθάν και ο Γλαύκος, που ανακαλύφθηκε τον Φεβρουάριο του 2019, θα διαθέτουν εξαγώγιµες ποσότητες έως ή µετά το 2025-2026, χωρίς αυτό να συνεπάγεται ότι αυτές οι ποσότητες θα δεσµευθούν υποχρεωτικά υπέρ του East Med.

Η επιλογή κατασκευής ενός κυπριακού τερµατικού υγροποίησης εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά ελκυστική για τη Λευκωσία. Η απόφαση αυτή δεν πρόκειται να ληφθεί πριν το 2022-2023 από τη Λευκωσία και το Τελ Αβίβ, ενώ σηµαντικό ρόλο σε αυτήν θα διαδραµατίσουν τυχόν νέες ανακαλύψεις από την Total ή/και την Exxon, που φαίνεται αποφασισµένη να διευρύνει την παρουσία της σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο.

• Ο Δρ Θεόδωρος Τσακίρης είναι επίκουρος καθηγητής Γεωπολιτικής & Ενεργειακής Πολιτικής του Πανεπιστηµίου Λευκωσίας και ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ.

capital.gr